Bêguman Kerkûk yek ji bajêrên kurdî yên dêrîne, mêjûya danana evî bajêrî bo berî zayînî dizivrîteve, û yeke ji giringtirîn bajêrên Kurdistanê ji layê aburî û îstiratîjî ve, lewra jî ev çende bûye palderek ku hêrişên dujmnan bikêm û zorî berev evê deverê ve hatîne û dihên, û bûye cihê hevrikiya îmbiratoriyetên kevin, wek îmbiratoriyetên Bablî û Aşurî û Mîdî, di serdemê îmbiratoriyetên navbirî da Kerkûk gorepana cengî bû dinavbera wan da, û li ser demê nû wek her du îmbiratoriyetên Usmanî û Sefewî, û hêrişên welatên hevçerix wek evro em dibînin nexasime piştî salên dinavbera 1923 -1927-ê da, ku divî maweyda Gaz lê hatye dîtin, û roj bo rojê kêşa Kerkûk aloztir lêdihêt.
Gelek bîr û boçun derbarey navê Kerkûk hene û ev nave li gor kuçkirina xelkî bo wê deverê hatye guhartin, dijêderekîda hatye ku bi şêweyekê aşkera amaje bi bajêrê Kerkûk ditêkistên Mîxî da hatye kirin, ku dizivrineve bo serdemê Ekedî yan, wesan diyardibe ku Lulubiyan bajêrê navbirî ava kiriye, wekû ya çespayî dimêjûyê xurêda li deverên Kerkûk û dewrûberbûn li hizara du û yekê berî zayînê, diwî serdemîda Kerkûk bi du nava dihate navkirin, ewjî: Erabxa û Îlanî, wate bajêrê xudawendan, lê dijêderekê dî da hatiye; hindek belge wê çendê nîşan diden ku ya dirust ewe Kutiyan bajêrê Kerkûk danaye, ewjî bipal piştiya (Enoyclopaedia of Islam) ku dibêje; nikrandinên erkolociyan wesan diyardiken, ku bajêrek hebû binavê Erebxa, yan Erenca, yan Erfa, û her yek ji cad (S.H.Gadid) û sidinî simît (Sidney Smith) wesan diyardiken, ku Kerkûka niha ewe ya digutê: Erbxa, herwesan di jêderên aramîda binavê (Kirxa-Di-Bît Silox) hatye, wate; bajêrê Siloqiya, di serdemê Sasaniyan da digutê; Germekan (GARMAKAN), wate; cihê gerim, taku niha vî navî dibêjine devera Germiyan. herwesan Babilyan digute Kerkûk; Amince û Aşuriyan digutê; (Erinca–Eribha–Arafe–Araba–Arapa), û di hindek jêderên Exirîqîda hatye; Arabîxus û Bîlîmus digutê; Kurkura. herwesan demê mêjûnivîsê Yunanî yê kevin Bilu Tarx behsê hêrişên eskenderê mezin dike li sala 331-ê P.Z, navê (Arabxî–Arabxa(Îrife))-Erbaxî) li şûna navê Kerkûk bikar dîne.
Di jêderên Siryanî da Kerkûk binavê Bîp girme (Beth Garme) hatye niyasîn, her ewan jêderan digute Kerkûk; Kirxadî bîp silux (Karkha de Beth Selokh). herwesan di jêderên erebî da jî navekê taybet bo Kerkûk danaye, wekû dipirtûka (Mucim Albildan) da ya xudanê wê (Yaqut Alhemuy) hatye Kirxînî, û di jêderekê dî yê erebîda (Alhewadis Elcamiye) hatiye (Kirxîtî), her heman nav (Kirxîn-Kirxîtî) li ser demê Mexoliyan da jî dihatine bikarînan.
Di mêjûya Kerkûka kevin da gelek nav hatîne bikarînan, taku evro bûye Kerkûk, ew nave jî wekû (Kirkînî, Kirix, Kirik Silux, Kirik Siloq, Kurkure, Girgir... htd), pîç pîçe geşe kir, taku bûye Kerkûk, derbarey navê Kerkûk wate ku bi Kerkûk hatye navkirin du boçun hene, ya yekê navê Kerkûk dizivrînîte ser demê dewleta Qereqînlu, wate dibêje; Yekem car ev bajêre Kerkûk li ser demî çi dewleta Qereqînlu bi Kerkûk hatye niyasîn, û ev nave ji peyiva Kirik hatye wergirtin, wate; ciwanî di Turkiya kevin da. Belê sê jêderên dî wesan diyardiken ku navê niha yê Kerkûk yekem car ji layê Elî Alyezîdî di pirtûka (Zefer name) da hatye bikarînan, ew jî li sedê pazdê zayînî. herwesan nasnavek bo Kerkûk hatye danan li sala 1947-ê, ew jî digute Kerkûk; Bîka Kurdistanê ew jî ji ber hindê ku bajêrekê Kurdistaniye, wate; kurd û ereb û turkman û aşurî û...
htd bi hevira bi birayînî têda dijîn. Paşan di şoreşa Eylulê da nasnavê Kerkûk dibe.
Dilê Kurdistanê û ev nasnave ji layê babê ruhî yê netewê kurd Mela Mistefa Barzanî ve hatbû danan, taku evroke jî her navê Kerkûk dilê Kurdistanê ye û çi ceste jî bêy dil najîn, lewra jî dest ji Kerkûk nahête berdan û çi navên dîtir bo nimune, (Temîm)çi dujminekî yan her layenekê nekurd bi mebesta erebkirinê, yan berzekirina nasnameya bajêrê Kerkûkê, yan bo her egerek û mebesteka dîtir bo Kerkûk danabe, ji layê gelê kurd ve nehatine pesendkirin û nahêne pesendkirin jî, û dê bajêrê Kerkûk mîne dilê Kurdistanê hindî gelê kurd mabe..
© HAWAR NET 2010 Hemû mafên nûçe û nivîsan parastî ye.
Navê Kerkûk di mêjûyê da / B.Î.Dehlênewî
Beş/Mijar:
B.Î.DEHLENÊWÎ
0 şîrove:
Post a Comment
TU ÇI DIBÊJÎ?
Şîroveya xwe binivsîne û bi riya HAWAR NET'ê dengê xwe bigihîne herkesî!
Ji bo şîrove nivîsandinê pêşî yan "name/URL" an jî "anonoymous" ê hilbijêre...
Divê şîrove ve bi Kurdî bêne nivîsandin...